De eerste architect van het lijstje waarmee we deze reeks inzetten is je sowieso niet vreemd. Geboren en getogen op Vlaamse bodem en door middel van zijn uniek talent de basis gelegd voor de Art Nouveau stijl, je raadt het misschien al, we hebben het hier over Victor Horta. Met o.a. zijn excentrieke ontwerpen die deel uitmaken van ons Belgische straatbeeld, liet Victor Horta, geboren in 1861 te Gent, een grote afdruk achter op de geschiedenis van niet alleen de Belgische maar ook de internationale architectuur. Bij een terugblik op zijn omvangrijke carrière, zijn experts het erover eens dat die qua stijl kan worden opgedeeld in drie verschillende fases. Wil je meer te weten komen over onze landgenoot? Dan ben je bij het juiste adres! Wij, het PureDeluxe team, hebben deze fases op een rijtje gezet en bespreken vervolgens enkele van zijn ontwerpen.
Hoe het begon voor Victor Horta
Als jonge gast besloot Victor Horta het Conservatorium in Gent achter zich te laten en volop te kiezen voor een kunstopleiding aan de Academie voor Schone Kunsten, die hij op zijn beurt weer verliet voor een tripje naar Parijs, waar hij uiteindelijk drie jaar spendeerde. Horta en zijn vriend Theo Van Gogh (ja de broer van) vertrokken in eerste instantie naar Parijs om de Wereldtentoonstelling te bezichtigen. Van het een kwam het ander en zo bemachtigde Horta een job bij Jules Debuysson, een Franse architect en decorateur die in het nu zeer toeristische Montmartre gelokaliseerd was. Dat Parijs en de vele mensen die hij daar ontmoette een grote invloed op hem hadden, beschreef hij later in zijn memoires met de volgende quote:
Mijn verblijf in Parijs, mijn wandelingen en bezoeken aan monumenten en musea, zetten alle “deuren” van mijn artistieke hart wagenwijd open. Geen school had me het enthousiasme voor architectuur beter kunnen bijbrengen…het bleef voor altijd bij me. -Victor Horta
Om tot de uiteindelijke Art Nouveau en Horta stijl te komen, ging er een heel proces aan vooraf van indrukken en ervaringen die Horta persoonlijk opdeed doorheen zijn opleiding, reizen en vroege projecten. Dit proces wordt gezien als zijn eerste stilistische fase en loopt tot 1892, waarna we in de tweede fase worden geconfronteerd met de Art Nouveau. De tweede fase was nog maar net begonnen of de volgende, derde fase, met iets minder betekenisvolle projecten, stond al voor de deur. Deze laatste fase is gekenmerkt door de twee wereldoorlogen waardoor ook Horta, als creatief genie zijn weg een beetje verloor en uiteindelijk in 1947 stierf.
Maison Du Peuple
Rue de la Samaritaine, Brussel
Tijdens zijn jaren in Parijs leerde Horta architect Eugène-Emmanuel Viollet-le-Duc kennen. Hij is een van de vele personen die Horta sterk inspireerde. Het was specifiek de theorie van Viollet-le-Duc die Horta interesseerde. Het gaat hier over het reduceren van de natuur tot geometrie, want volgens hem kan de essentie van de natuur worden vertegenwoordigd door een matrix van gelijkzijdige driehoeken. We spreken ook wel over triangulatie. Horta interpreteerde het gebruik van geometrie als weergave van creativiteit in de natuur. Op de onderstaande foto links is duidelijk het resultaat van Horta’s interpretatie te zien. Als je het plafond bekijkt, bestaat dat volledig uit een structuur van gelijkzijdige driehoeken. Het afgebeelde decor behoorde tot het interieur van het café binnen Maison Du Peuple, een van de projecten van Horta dat dateert van 1896 maar helaas werd afgebroken in 1965 om een reden die niet volledig duidelijk is.
Hôtel Autrique
266 Chaussée de Haecht, Brussel
Victor Horta, die architectuur altijd benaderde als kunst, gaat nog een stapje verder en beschouwt de natuur als basis voor een traditionele beeldtaal en vorm. Het is hier dat de persoonlijke invalshoek wordt toegevoegd a.d.h.v. zijn bekende arabesk lijnen, een duidelijk symbool van originaliteit. Het in 1894 gebouwde en nog steeds bestaande Hôtel Autrique dat zich in Brussel bevindt, was de eerste plek waar Horta experimenteerde met zijn persoonlijke esthetische elementen. We hebben het hier over de fameuze arabesk lijnen en gebogen, krullende patronen die vanaf dan steeds meer zullen opduiken in zijn ontwerpen. Let vooral op de wit-oranje mozaïeken vloer, die tijdens restoratie werd onthult en het fameuze krullende patroon bevat.
Die persoonlijke esthetische elementen neemt hij verder mee in zijn leven, ook wanneer hij in 1880 naar België terugkeert door de dood van zijn vader. Een tijdje later start hij aan een opleiding aan de Academie voor Schone Kunsten in Brussel, waar hij afstudeerde met heel veel lof. Tijdens zijn opleiding werkte hij als tekenaar voor Alphonse Balat, een volgende bron van inspiratie voor Horta en daarenboven een van de architecten die werkten voor Leopold II. Zowel Balat als Viollet-le-Duc inspireerden Horta met hun gebruik van in hun tijd moderne materialen. Zo vinden we bevoordeeld ijzer terug in veel van Horta’s ontwerpen. Nochtans werd ijzer tot in de jaren ‘90 enkel voor industriële doeleinden gebruikt, laat staan in woningen.
Hôtel Tassel
6 Rue Paul-Émile Janson, Brussel
Dit huis is waarschijnlijk een van de meest bekende designs van Victor Horta en dat is geen verrassing gezien het betoverend mooie interieur dat een continuïteit van arabeske rondingen en een wisselwerking tussen constructieve en weerspiegelende rondingen weergeeft. Hierdoor ervaar je het als één totaliteit, een ruimtelijke en decoratieve eenheid waar Horta zo hard naar streefde. Émile Tassel, een professor in de beschrijvende meetkunde was degene die in 1893 Horta de opdracht gaf zijn privéwoning uit te denken. Om de grafisch vormgevende elementen tot zijn volle recht te laten komen, koos hij ervoor de rijkelijk versierde hoofdtrap van het huis volop te verlichten.
Zowel buiten aan het gebouw als binnen zien we metalen en ijzeren constructies die precies tot leven komen, maar bovenal van het uitstekend vakmanschap van de Belgische ijzerbewerkers getuigen. Daarnaast is er de serre die geel en witte transparante ramen bevat die omlijst zijn met alweer ijzer. Om de ruimte volledig te laten oplichten kwam Horta op het idee aan de andere kant van de ruimte spiegelglazen te plaatsen. Verderop in het huis vind je een laatste zeer herkenbaar element van Art Nouveau, namelijk de verfijnde, gekleurde en krullende patronen bevattende glasramen. Het is deze woning die Victor Horta en de Art Nouveau tijdens de negentiende eeuw op de kaart zetten.
Hortamuseum
23-25 Rue Américaine, Brussel
Wat we je zeker aanraden is een bezoek aan het Hortamuseum dat zoals de andere reeds besproken huizen, zich ook in Brussel bevindt. Oorspronkelijk was het geen museum maar het huis en studio van Victor Horta zelf. Het is vandaag de dag bekend door zijn goede conditie en de gekende elementen, maar over het algemeen ontbreken de continuïteit van de lijnen en de combinatie van diverse materialen die voor harmonie zorgen. Alsook zijn latere ontwerpen zullen gelijkaardig zijn en dus meer focus op afzonderlijke details leggen dan op het geheel. Dit neemt natuurlijk niet weg dat het geen sensationeel design van Horta is. Van zodra je een voet binnen zet, word je getroffen door het sterke karakter van het huis dat weer royaal versierd werd met afwisselend marmer en mozaïeken. Het karakter wordt evenzeer aan de buitenkant getoond met zeer veel oog voor detail. Zo kunnen we op de eerst foto zien dat er op de tweede verdieping een terras werd voorzien, gedecoreerd met vele krullen.
Voor meer informatie over het bezoeken van het museum, surf naar: http://www.hortamuseum.be/
Tot slot kunnen we stellen dat Art Nouveau beschreven kan worden als een wisselwerking tussen intens figuratieve materialen met complexe lijnen en licht. Deze elementen nemen een centrale plaats in de reconfiguratie van de 19de -eeuwse rationalistische tradities. Waar Victor Horta al in Parijs mee in aanraking kwam en verder in zijn carrière in België naar buiten bracht, waren die rationalistische elementen, vooral afkomstig van het neoclassicisme, die hij dan combineerde tot een eigen vormentaal met een persoonlijke esthetiek. Deze architecturale stijl die hem zo typeerde werd vervolgens zeer geapprecieerd binnen de Brusselse artistieke kringen en met het accent op complexiteit en originaliteit veranderde hij de betekenis van de bouwkundige context in een tactiele en emotionele ervaring.
Nog fan van meer achitectuur en design inspiratie? Neem dan zeker een kijkje op onze PureLiving pagina!
